Hà Nội, ngày 26/10/2025 – Trong bối cảnh lạm phát CPI vẫn âm ỉ "gặm nhấm" túi tiền người lao động, Quốc hội Việt Nam vừa "mở van" một thay đổi lớn lao: nâng mức giảm trừ gia cảnh thuế thu nhập cá nhân (TNCN) lên tới 41% so với hiện hành, áp dụng từ kỳ tính thuế năm 2026. Đồng thời, gói chính sách nhà ở xã hội (NƠXH) mới – với ưu đãi thuế GTGT chỉ 5% và mở rộng đối tượng – đang được đẩy mạnh, đặc biệt ưu tiên cho các hộ gia đình có con cái. Là một chuyên gia kinh tế tài chính với hơn hai thập kỷ lăn lộn trong dòng chảy hỗn loạn của thị trường, tôi không khỏi đặt dấu hỏi: Đây có phải là "liều thuốc bổ" thực sự cho xã hội đang già hóa, hay chỉ là chiêu bài chính sách muộn màng, bị lạm phát nuốt chửng một phần giá trị?
Hãy mổ xẻ từng lớp, từ con số khô khan đến hệ lụy xã hội sâu sắc. Bài viết này sẽ không né tránh những góc khuất: cách tính thu nhập chịu thuế chuẩn xác theo Luật Thuế TNCN 2007 (sửa đổi), vai trò của CPI trong điều chỉnh, và những ví dụ thực tế "đau đáu" cho người độc thân lẫn bậc phụ huynh bận rộn. Bởi lẽ, chính sách không phải là những con số trên giấy – chúng là sợi chỉ đỏ quyết định ai sẽ "thoát nghèo" và ai mãi lẹt đẹt.1. Thay Đổi Cốt Lõi: Giảm Trừ Gia Cảnh – "Cứu Cánh" Cho Người Phụ Thuộc Giữa Bão Lạm PhátTừ ngày 1/1/2026, mức giảm trừ gia cảnh sẽ "nhảy vọt": 15,5 triệu đồng/tháng (186 triệu đồng/năm) cho người nộp thuế, thay vì 11 triệu đồng hiện nay; và 6,2 triệu đồng/tháng (74,4 triệu đồng/năm) cho mỗi người phụ thuộc (con cái dưới 18 tuổi, con trên 18 nếu đang học đại học, hoặc người thân không có khả năng lao động). Tăng trưởng 40,9% này không phải ngẫu nhiên – nó xuất phát từ đề xuất của Bộ Tài chính, dựa trên chỉ số giá tiêu dùng (CPI) trung bình 2024-2025, vốn dao động quanh 4-5%/năm, cộng thêm áp lực từ chi phí sinh hoạt tăng vọt (thực phẩm +7%, giáo dục +6%).CPI ở đây không chỉ là "con số thống kê" – nó là "lá chắn" pháp lý theo Nghị quyết 954/2020/UBTVQH14. Mỗi năm, mức giảm trừ được điều chỉnh theo công thức: Giảm trừ mới = Giảm trừ cũ × (1 + Tăng CPI bình quân). Ví dụ, nếu CPI 2025 tăng 4,5%, mức giảm trừ sẽ được "bơm" thêm để bù đắp sức mua hao mòn. Nhưng đừng vội mừng: Với CPI dự báo 2025 ở mức 4,2% (theo Tổng cục Thống kê), giá trị thực của 15,5 triệu chỉ tương đương khoảng 14,8 triệu nếu lạm phát "ăn mòn" 5%. Đây là "con dao hai lưỡi" – chính sách hỗ trợ, nhưng nếu CPI vượt dự báo (như năm 2022 tăng 3,15% bất ngờ), người lao động lại "mất trắng" một phần lợi ích.Người phụ thuộc giờ đây được "nới lỏng" thủ tục: Dự kiến bỏ đăng ký hành chính rườm rà theo Nghị định 126/2020/NĐ-CP, chỉ cần khai báo qua ứng dụng eTax. Điều này đặc biệt lợi cho lao động tự do – những "vệ tinh" của nền kinh tế số, thường bị loại trừ khỏi hệ thống thuế vì giấy tờ lằng nhằng.2. Nhà Ở Xã Hội Mới: Ưu Đãi Thuế "Kéo" Hộ Gia Đình Vào "Mê Cung" Sở HữuGói NƠXH 2025 (Nghị định 261/2025/NĐ-CP) không đứng một mình – nó "kết nối" chặt chẽ với PIT qua cơ chế ưu đãi kép. Từ 1/7/2025, thuế GTGT bán NƠXH chỉ còn 5% (thay vì 10%), giúp giá căn hộ giảm 5-7% (khoảng 200-300 triệu đồng cho căn 50m²). Doanh nghiệp đầu tư NƠXH hưởng thuế TNDN ưu đãi 10% trên thu nhập từ dự án, từ 1/10/2025. Quan trọng hơn, đối tượng mở rộng: Trần thu nhập hộ gia đình tăng lên 22 triệu đồng/người/tháng (từ 15 triệu), ưu tiên hộ có 1-2 con, lao động tự do (xác nhận qua công an xã), và công nhân khu công nghiệp.Liên kết với PIT? Đơn giản: Các khoản chi mua/thuê NƠXH có thể khấu trừ thêm vào thu nhập chịu thuế (theo Thông tư 111/2013/TT-BTC), lên đến 10% thu nhập. Hộ sinh đủ 2 con còn được đề xuất giảm PIT thêm 10-20% (dự thảo Luật Dân số 2025), biến NƠXH thành "cầu nối" giữa thuế và an sinh. Nhưng sắc bén mà nói: Đây là "cú hích" cho dân số già hóa (tỷ lệ sinh chỉ 1,9 con/phụ nữ 2024), hay chỉ là "bù đắp" cho thị trường bất động sản đang "ngộp" hàng tồn kho?3. Cách Tính Thu Nhập Chuẩn Xác: Không "Lừa" Được Con SốTheo Luật Thuế TNCN, thu nhập chịu thuế = Tổng thu nhập từ tiền lương, tiền công – Các khoản đóng bảo hiểm bắt buộc (BHXH, BHYT, BHTN: 10,5% người lao động) – Giảm trừ gia cảnh – Các khoản khấu trừ khác (từ thiện, đóng góp quỹ). Thuế lũy tiến từng phần: 5% (0-5tr), 10% (5-10tr), 15% (10-18tr), 20% (18-32tr), 25% (32-52tr), 30% (52-80tr), 35% (>80tr) – tất cả tính trên thu nhập tháng.Ví dụ chi tiết (giả sử thu nhập tháng 25 triệu VND, không tính bảo hiểm để đơn giản; so sánh trước/sau 2026):
- Người không con (độc thân):
Trước 2026: Giảm trừ = 11tr. Thu nhập chịu thuế = 25tr - 11tr = 14tr.
Thuế: (5tr × 5%) + (5tr × 10%) + (4tr × 15%) = 0,25tr + 0,5tr + 0,6tr = 1,35tr/tháng. Thu nhập sau thuế: 25tr - 1,35tr = 23,65tr.
Sau 2026: Giảm trừ = 15,5tr. Thu nhập chịu thuế = 25tr - 15,5tr = 9,5tr.
Thuế: (5tr × 5%) + (4,5tr × 10%) = 0,25tr + 0,45tr = 0,7tr/tháng. Tiết kiệm: 0,65tr/tháng (tương đương 7,8tr/năm).
Tác động: "Giải phóng" 7,8% thu nhập, đủ mua sắm thiết yếu – nhưng với CPI 4%, giá trị thực chỉ tăng 3,8%. - Có 1 con (người phụ thuộc):
Trước: Giảm trừ = 11tr + 4,4tr = 15,4tr. Thu nhập chịu thuế = 25tr - 15,4tr = 9,6tr.
Thuế: (5tr × 5%) + (4,6tr × 10%) = 0,25tr + 0,46tr = 0,71tr/tháng. Sau thuế: 24,29tr.
Sau: Giảm trừ = 15,5tr + 6,2tr = 21,7tr. Thu nhập chịu thuế = 25tr - 21,7tr = 3,3tr.
Thuế: 3,3tr × 5% = 0,165tr/tháng. Tiết kiệm: 0,545tr/tháng (6,54tr/năm).
Tác động: "Thở phào" cho bậc cha mẹ trẻ, đủ chi thêm 1 khóa học online cho con – nhưng nếu CPI vọt 5%, lợi ích teo tóp còn 1,54tr thực tế. - Có 2 con:
Trước: Giảm trừ = 11tr + 2×4,4tr = 19,8tr. Thu nhập chịu thuế = 25tr - 19,8tr = 5,2tr.
Thuế: 5,2tr × 5% = 0,26tr/tháng. Sau thuế: 24,74tr.
Sau: Giảm trừ = 15,5tr + 2×6,2tr = 27,9tr. Thu nhập chịu thuế = 25tr - 27,9tr = Âm (không chịu thuế).
Thuế: 0đ. Tiết kiệm: 0,26tr/tháng (3,12tr/năm) – cộng thêm ưu đãi NƠXH, dễ tiếp cận căn hộ 1,2 tỷ với vay ưu đãi 70%.
Tác động: "Cú hích" mạnh cho hộ đông con, khuyến khích sinh sản – nhưng độc thân hay hộ 1 con vẫn "thiệt thòi", làm sâu sắc bất bình đẳng.
Nhận xét
Đăng nhận xét